Nu Europa nog
Door Chris Koenis··Aangepast:
RTL
China lanceert zijn eigen satellietnetwerk dat moet gaan concurreren met het Amerikaanse Starlink van techondernemer Elon Musk. Dat systeem voor snel internet via de ruimte blijkt effectief in oorlogssituaties. Behalve China wil ook Europa niet afhankelijk zijn van Musk. Al kan dat nog lang duren.
Het Chinese staatsbedrijf Shanghai Spacecom Satellite Technology (SSST) is deze week begonnen met het lanceren van een eerste lading communicatiesatellieten. SSST wil dit jaar in totaal 108 satellieten lanceren, en volgend jaar nog eens 540.
De lancering vindt plaats bij het Taiyuan Satellite Launch Center in de provincie Shanxi, ten zuiden van de hoofdstad Peking, meldde de financiële staatskrant China Securities Journal eerder deze week. Dat is een van de belangrijkste lanceerbases van China en diende oorspronkelijk als testcentrum voor het lanceren van militaire satellieten.
15.000 satellieten
Ook nu is er een militaire link. Mocht de lancering slagen, is dat de eerste stap op weg naar een eigen 'satellietenzwerm'. Die moet in 2030 bestaan uit 15.000 satellieten. Drie jaar eerder, in 2027, verwachten de Chinezen een wereldwijd dekkend netwerk te hebben opgezet.
China zet vaart achter een eigen satellietnetwerk vanwege het succes van Starlink. Dat is een bedrijfsonderdeel van het Amerikaanse ruimtevaartbedrijf SpaceX van ondernemer Elon Musk. Starlink heeft intussen ruim 6200 satellieten geactiveerd die breedbandinternet leveren in 102 landen.
© ANP
Het netwerk van zogeheten LEO-satellieten (Low Earth Orbit, oftewel een lage baan om de aarde) richt zich op klanten in afgelegen gebieden die slecht bereik kennen of helemaal geen mogelijkheid hebben tot draadloos- of kabelinternet.
Starlink helpt Oekraïne
Starlink werd wereldnieuws door de oorlog in Oekraïne. Twee dagen na de grootscheepse Russische invasie van februari 2022 vroeg de Oekraïense regering toestemming aan SpaceX om Starlink te mogen gebruiken. Rusland had bij de aanval een groot deel van de Oekraïense internet- en communicatienetwerken platgelegd of vernietigd. Starlink bood uitkomst en wordt sindsdien gebruikt door het leger, burgers en hulpdiensten.
De samenwerking begon te schuren toen Musk zich persoonlijk begon te bemoeien met de manier waarop Starlink wel of niet kon worden ingezet door het Oekraïense leger. De SpaceX-topman wilde niet dat het satellietnetwerk zou worden gebruikt bij een verrassingsaanval op de Krim met door internet aangestuurde waterdrones. Musk zou bang zijn geweest voor een tegenreactie van Rusland.
China heeft de inzet van Starlink in de Oekraïne-oorlog de afgelopen twee jaar nauwlettend bestudeerd. Ook hebben insiders van het Chinese legers meermaals gewaarschuwd voor de risico's die Starlink voor China oplevert, mocht het land in een militair conflict met de VS terechtkomen. Kortom: China wil de zelf de touwtjes in handen hebben.
"China heeft heel goed gekeken wat er in Oekraïne gebeurt en wil nu zelf ook zo'n netwerk", zegt Joris Melkert, lucht- en ruimtevaartingenieur aan de TU Delft. "Zonder afhankelijk te zijn van een grondstation of zendmast die aangevallen kunnen worden. Plus je hebt een wereldwijd dekkend netwerk: als er één satelliet kapot gaat, heb je er nog heel veel over."
Nieuwe wedloop
En daarmee is een nieuwe wedloop tussen grootmachten begonnen. Zeker nu ook de EU werkt aan eigen satellietnetwerk met de naam IRIS² dat in 2027 operationeel zou moeten zijn met zo'n 170 LEO-satellieten.
Maar zoals wel vaker verloopt de Europese besluitvorming stroperig. Er is onenigheid hoe het Europese Starlink er precies uit moet komen te zien en in hoeverre het in de toekomst commercieel kan worden uitgebaat.
"Er zijn nog veel onzekerheden bij de implementatie van IRIS²", zegt Bert Meijvogel, technologieadviseur bij het Netherlands Space Office (NSO), deruimtevaartorganisatievan de rijksoverheid. "De overheid wil dat de industrie meebetaalt en zegt dat die investeringen kunnen worden terugverdiend. Maar de industrie zet daar zijn vraagtekens bij en vraagt zich af of dat nu wel zo'n goede businesscase is."
De financiering van IRIS² is bovendien afhankelijk van budgetten, zoals de meerjarenbegrotingen van de EU en die van ESA, het Europees Ruimteagentschap waarbij 22 landen samenwerken. Omdat die begrotingen al zijn vastgelegd, verwacht Meijvogel dat op z'n vroegst over drie jaar nieuwe budgetten kunnen worden vrijgemaakt voor het Europese Starlink.
Stroperige Europese besluitvorming
"Waar de VS en China snel schakelen, heb je in Europa niet één kapitein op het schip", legt Meijvogel uit. "Er spelen belangen van de Europese Commissie, belangen van ESA en belangen van de industrie. Alle neuzen moeten dezelfde kant op staan, en dat is nu nog niet zo."
Mocht IRIS² realiteit worden, dan kan ook de Nederlandse industrie profiteren, verwacht hij. Nederland staat bekend om zijn expertise in zonnepanelen, en levert ook onderdelen voor de voorstuwing en thermische huishouding (pompen en kleppen) voor satellieten.
Meer kapers op de kust
Het succes van Starlink heeft ondertussen ook andere commerciële partijen geïnspireerd. Onder meer het Amerikaanse Amazon ('project Kuiper') en het Canadese Telesat en het Brits-Franse OneWeb werken aan het aanleggen van eigen satellietnetwerken.
Het lanceren van zoveel LEO-satellieten leidt tot zorgen onder sommige wetenschappers. Zij vrezen voor botsingen en een toename in ruimte-afval. Ook kunnen de satellieten waarnemingen met telescopen blokkeren.
"Er is nu een soort gentlemen's agreement dat satellieten aan het einde van hun levensduur naar een hogere baan om de aarde wordt gebracht, of worden afgevoerd naar de dampkring waar ze verbranden", legt Melkert uit. "Het is de vraag of China zich ook aan die afspraken houdt."
Lees meer over
Elon MuskSpaceXSatellietInternetRuimtevaartAfvalVerenigde StatenChina
